Thế Trận Quốc Phòng An Ninh Nhân Dân Là Gì

1. Kết hợp các nhiệm vụ quốc phòng - an ninh, xây dựng, củng cố thế trận quốc phòng toàn dân (QPTD) gắn với thế trận an ninh nhân dân (ANND), “thế trận lòng dân” vững chắc luôn được coi là nền tảng “gốc rễ”, nghệ thuật đặc sắc, yếu tố quyết định tạo nên thế trận liên hoàn, toàn diện, rộng khắp, tổng hợp sức mạnh của dân tộc ta để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Hoàn thiện thể chế xây dựng nền ANND

Thể chế hóa quan điểm của Đảng, khái niệm, nhiệm vụ, chủ thể xây dựng nền ANND, thế trận ANND đã được luật hóa trong Luật An ninh quốc gia, Luật Công an nhân dân và các văn bản có liên quan.

Cụ thể, Luật An ninh quốc gia năm 2004 (sửa đổi, bổ sung năm 2023) quy định: “Nền ANND là sức mạnh về tinh thần, vật chất, sự đoàn kết và truyền thống dựng nước, giữ nước của toàn dân tộc được huy động vào sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, trong đó lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh quốc gia làm nòng cốt”. “Thế trận ANND là việc tổ chức, bố trí lực lượng bảo vệ an ninh quốc gia và các nguồn lực cần thiết để chủ động bảo vệ an ninh quốc gia”. Luật này cũng quy định cụ thể bốn nội dung cốt lõi của nhiệm vụ xây dựng nền ANND và thế trận ANND.

Luật Công an nhân dân năm 2018 (sửa đổi, bổ sung năm 2023, 2024) quy định cụ thể về trách nhiệm của các chủ thể từ trung ương đến cơ sở và lực lượng Công an nhân dân trong việc xây dựng nền ANND, thế trận ANND. Trong đó, lực lượng công an giữ vai trò nòng cốt xây dựng nền ANND, thế trận ANND.

Thứ trưởng Lê Quốc Hùng thăm và làm việc tại Công an phường Tân Chánh Hiệp, quận 12, TP.HCM ngày 20-9-2022. Ảnh: BCA

Ngoài ra, Luật Quốc phòng năm 2018 (sửa đổi, bổ sung năm 2023, 2024), Luật Dân quân tự vệ năm 2019 cũng đề cập nhiệm vụ xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận ANND.

Gần đây nhất là Luật Lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở vừa được Quốc hội khóa XV thông qua tại kỳ họp thứ sáu vào tháng 11-2023, quy định rõ chức năng, nhiệm vụ của lực lượng này là làm nòng cốt hỗ trợ công an cấp xã giúp UBND cùng cấp trong bảo vệ ANTT và xây dựng phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”.

Có thể thấy từ nhận thức lý luận, tư tưởng, quan điểm của Đảng đến việc hoàn thiện thể chế pháp luật của Nhà nước về xây dựng nền ANND, thế trận ANND đã được bổ sung, phát triển ngày càng hoàn thiện.

Trong đó, thế trận lòng dân là nền tảng vững chắc để xây dựng nền quốc phòng toàn dân và ANND. Đây là tư duy mới, là định hướng chiến lược của Đảng đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh.

Hiện nay cả nước có hơn 4.300 mô hình trong phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”, trong đó nhiều mô hình hoạt động hiệu quả theo hướng tự phòng, tự quản, tự bảo vệ, tự hòa giải tại cơ sở, góp phần phòng ngừa, làm giảm tội phạm, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. Đặc biệt, có nhiều mô hình đáp ứng yêu cầu cấp bách trong phòng, chống dịch COVID-19 thời gian qua, được nhân dân đồng tình, ủng hộ, tích cực tham gia. Nổi bật là các mô hình “tự phòng, tự quản”, “tổ liên gia”, “liên kết xây dựng vùng giáp ranh an toàn về ANTT”, “camera an ninh phòng, chống tội phạm”...

Việc huy động quần chúng nhân dân cũng có sự đổi mới, chú trọng, tập trung vào các đối tượng, địa bàn trọng điểm như người có uy tín trong dân tộc thiểu số, tôn giáo với các mô hình “dòng họ, tộc họ tự quản về ANTT”, “xứ, họ đạo bình yên”; công nhân có mô hình “tổ công nhân tự quản”; ngư dân có mô hình “xóm chài bình yên”, “cụm tàu thuyền an toàn”; địa bàn biên giới có mô hình “tiếng kẻng vùng biên”, “vùng xanh an toàn”, “tổ, chốt bảo vệ vùng xanh”...

Qua đó đã huy động được nguồn sức mạnh to lớn của nhân dân vào sự nghiệp bảo vệ ANTT; ngăn chặn kịp thời các âm mưu bạo loạn, thành lập nhà nước ly khai, tự trị; xử lý hiệu quả các vụ việc phức tạp về ANTT ngay từ cơ sở; bảo đảm cuộc sống an toàn, bình yên và hạnh phúc cho nhân dân.

Thực hiện nghị quyết của Bộ Chính trị (số 22-NQ/TW năm 2018 và số 12-NQ/TW năm 2022), Bộ Công an đã sắp xếp, đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy theo hướng “Bộ tinh, tỉnh mạnh, huyện toàn diện, xã bám cơ sở” để hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn. Đã tập trung củng cố lực lượng trực tiếp chiến đấu, lực lượng tại cơ sở, nhất là tại các địa bàn trọng điểm, chiến lược về ANTT như biên giới, hải đảo, vùng sâu vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tôn giáo.

Thứ trưởng tham dự lễ giao nhận quân năm 2023, tại Thành phố Huế, sáng 6-2-2023. Ảnh: BCA

Luật Lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2024 đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng, vững chắc, toàn diện cho việc xây dựng, củng cố, duy trì lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở; hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quan hệ công tác, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở; kịp thời đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo đảm ANTT trong tình hình mới.

Sự gắn kết giữa xây dựng nền ANND, thế trận ANND với nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân đã được triển khai một cách đồng bộ, ngày càng chặt chẽ, hiệu quả và có bước phát triển mới, tạo sự thống nhất trong nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của nhiệm vụ kết hợp thế trận ANND với thế trận quốc phòng toàn dân trong bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Hằng năm, Bộ Công an và Bộ Quốc phòng đã tổ chức hội nghị giao ban giữa hai bộ để đánh giá tình hình, kết quả phối hợp giữa hai lực lượng trong việc kết hợp xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận ANND. Trong đó, hai bộ đã thống nhất tập trung làm tốt công tác tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo công tác an ninh - quốc phòng và thể chế hóa các quan điểm, chủ trương của Đảng về an ninh - quốc phòng; phối hợp tuyên truyền, vận động quần chúng, củng cố cơ sở chính trị làm nền tảng cho cả hai thế trận; phối hợp trao đổi thông tin, đánh giá tình hình và xử lý các tình huống ở các cấp từ bộ đến địa phương...

Từ đó khẳng định việc tăng cường kết hợp xây dựng nền ANND, thế trận ANND với nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên, tạo tiền đề quan trọng để xây dựng, tạo nên “thế trận lòng dân” trong bảo vệ Tổ quốc trước mắt cũng như lâu dài.

Phát huy mạnh mẽ trách nhiệm của cả hệ thống chính trị

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc xây dựng nền ANND, thế trận ANND còn có những hạn chế, bất cập như có lúc, có nơi tổ chức, triển khai thực hiện chưa nghiêm, hiệu quả chưa cao.

Việc giữ “lòng dân”, xây dựng “thế trận lòng dân” có nơi, có lúc chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn, sự kết hợp kinh tế - xã hội với nhiệm vụ an ninh - quốc phòng nói chung, nhiệm vụ bảo đảm ANTT nói riêng còn thiếu thống nhất, chưa đồng bộ, thiếu hài hòa, nhất là ở các vùng sâu vùng xa, vùng còn nhiều khó khăn.

Tình trạng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; tham nhũng, lãng phí của một bộ phận cán bộ, đảng viên làm suy giảm niềm tin của nhân dân, ảnh hưởng đến sự vững mạnh, sức chiến đấu của Đảng và gây nhiều khó khăn trong việc tuyên truyền, huy động sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị và toàn dân xây dựng nền ANND, thế trận ANND...

Việc kết hợp xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với xây dựng nền ANND, thế trận ANND ở một số nơi còn mang tính hình thức, chưa phát huy tốt các nguồn lực, tiềm năng sáng tạo của nhân dân trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tình trạng gia tăng tội phạm, tệ nạn, tiêu cực, mâu thuẫn, xung đột xã hội... ở một số nơi chậm được khắc phục, gây bức xúc trong dư luận nhân dân.

Để giải quyết được những tồn tại trên, cần nâng cao nhận thức về vị trí, tầm quan trọng và ý nghĩa chiến lược của việc xây dựng “thế trận lòng dân”; phát huy mạnh mẽ trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn dân đối với việc xây dựng nền ANND, thế trận ANND trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Chú trọng xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc làm nền tảng xây dựng nền ANND, thế trận ANND để hình thành thế trận liên hoàn, toàn diện, rộng khắp, tổng hợp sức mạnh của toàn dân tộc để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Đồng thời đổi mới nội dung, nâng cao chất lượng toàn diện công tác dân vận, huy động sức mạnh của mọi tầng lớp nhân dân tham gia bảo vệ ANTT; thực hiện có hiệu quả chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, gắn phát triển kinh tế - xã hội với an ninh - quốc phòng, nâng cao đời sống văn hóa, vật chất, tinh thần của nhân dân. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 157

An ninh quốc phòng là việc bảo vệ lãnh thổ, quyền lợi, chủ quyền của quốc gia khỏi các đối tượng xâm lược, tấn công và các mối đe dọa khác từ bên ngoài.